Mətnin hissələrinin müəyyən edilməsi ilə bağlı KQS vasitəsi ~ TƏHSİL VƏ İDARƏETMƏ

15.12.2014

Mətnin hissələrinin müəyyən edilməsi ilə bağlı KQS vasitəsi

AZƏRBAYCAN DİLİ....

III .

Mətn:

Nəriman Süleymanov "Qar yağırdı"

Göydən elə bil ağ-ağ, xirda -xirda ulduzlar, çiçəklər, ləçəklər tökülürdü. Dağlara, dərələrə yollara tökülürdülər.Çöllərə çəmənlərə, kollara tökülürdülər

Bir qaratoyuq balası məəttəl qalmışdı buna.Heyrətlə gah sağına gah da soluna. Nə idi bu ağ-ağ, xirda-xirda ulduzlar? Axı o hələ qar görməmişdi.Yağış düşmüşdü, amma qar görməmişdi.Qaratoyuğu maraq bürümüşdü. Budaqdan yellənib qar üstə düşdü

Oyy! Bu ağ ulduzlar, bu ağ çiçəklər nə soyuqdu? Ayaqlarım üşüdü

Amma xoşu gəldi qaratoyuğun

Qar üstə atdandı-düşdü

Hələ ayağı da sürüşdü

Ay aman! Az qalmışdı yıxılsın. Tezcə qanadını oynadıb tarazladı özünü. Sonra <<pırr>> eləyib yenə havaya qalxdı. Bu koldan o kola, o koldan bu kola uçdu. Havada buz ulduzlara toxundu. Amma nə üşüdü, nə də ki dondu.

Nəhayət, yorulub qanad saxladı. Gördü ağaclar, kollar lopa-lopa qar tutub. İstər o yana bax, istər bu yana bax.

Hər yan ağappaq. Bəs hanı torpaq?

Quşçuğaz darıxdı. Bir parça torpaq üçün darıxdı, o lap bir tikə torpaq üçün darıxdı. Qığıldayıb ucadan səsləndi:

- Hardasan, torpaq?

Qar ulduzları, qar çiçəkləri yağırdı ağ-ağ.

Kim hay verəcəkdi?

Amma səs gəldi.

- Ha!... Ha!... Ha!..

Qaratoyuq sevinib tez uçdu səsə. Amma nə qədər axtardısa, tapa bilmədi torpağı. Qar ulduzları, qar çiçəkləri, qar ləçəkləri yağırdı ağ-ağ. Tamam qar altında qalmışdı torpaq.

Qanadını lopa-lopa, topa-topa qara çırpdı qaratoyuq.

Qanadını kürək etdi qaratoyuq. Lakin torpağın üstünü aça bilmədi.

Torpaq həsrəti daha da yandırdı qaratoyuğu.

Hardasan, torpaq?

Səs gəldi:

- Ha!... Ha!... Ha!..

Torpağın səsindən cürətləndi qaratoyuq, qanadlandı qaratoyuq. Bir qalın kolluğa çırpdı öznün. Kolların, budaqların, şax-şəvəlin altında, dalda bir yerdə bir tikə torpaq tapdı, nəhayət. Həsrət-həsrət dimdiyini ona sürtdü qaratoyuq. Torpağın otunu, çör-çöpünü qımıldatdı qaratoyuq. Gərdi qanadlarını torpağın üstə. Bir tikə torpağı elə bil qucaqladı, ürəyi ilə, bir tikə varlığı ilə qucaqladı! Qorumaq istədi quşçuğaz öz torpağını, öz vətənini!

Test:

Mətndə hansı cümlə əsas fikirlə əlaqə yaradır?

A. Qaratoyuq balası məəttəl qalmışdı.

B. Nə idi bu ağ-ağ, xırda-xırda ulduzlar.

C. Axı hələ qar görməmişdi.

D. Yağış görmüşdü.

2. Hansı cümlədə əşya təsvir edilir?

A. Göydən elə bil xırda-xırda ulduzlar, ləçəklər tökülürdü.

B. Daşlara, dərələrə, yollara tökülürdü.

C. Çöllərə, çəmənlərə, kollara tökülürdü.

D. Bu qaratoyuq balasını maraq bürümüşdü.

3. Hansı cümlə əsas fikirlə əlaqələndirilib?

A. Yağış görmüşdü, amma qar görməmişdir.

B. Qaratoyuğun ayaqları üşüyürdü.

C. Amma qaratoyuğun bundan xoşu gəlirdi.

D. Quşçuğaz bir parça torpaq üçün darıxırdı.

4. Cümlələrdə fakt, hiss hansı məqamlarla əlaqələndirilmişdir?

1. Qaratoyuq, yağış görmüşdü.

2. Qaratoyuq məəttəl qalmışdı.

3. Soyuqdan üşüyürdü, pırr edib havaya qalxdı.

4. Qaratoyuq torpaq üçün darıxırdı.

A 1 , 3

B 1 , 4

C 1 , 2

D 3 , 4

5. Verilmiş cümlələrin hansında bədii təsvir vasitəsi hislərlə əlaqələnmişdir?

A. Buz ulduzlara toxundu – epitet, toxunma.

B. Budaqdan yellənib düşdü – epitet, dad.

C. Qanadların oynadıb tarazladı özünü – epitet, qoxu.

D. Yorulub qanad saxladı – epitet, səs.

6. Hər yer ağappaq, bəs hanı torpaq, quşçuğaz darıxdı, bir parça torpaq üçün darıxdı, qucaqlayıb ucadan səsləndi, hardasan torpaq, kim hay verəcək. Bunlardan biri yazıçının düşüncəsidir

A. Bəs hanı torpaq.

B. Quşçuğaz darıxdı.

C. Kim hay verəcək.

D. Hardasan torpaq.

7. Bunlardan biri təsviri mətnin nəticəsinin xüsusiyyətləri deyil

A. Əsas fikir yenidən vurğulanır.

B. Təsvir edilən əşya hadisə və fikirlə tamamlanır.

C. Təsvirlər yekunlaşaraq yazını başa çatdırır.

D. Əsas fikrə zəmin yaradır.

8. Bu cümlələrin birində əsas fikir yenidən vurğulanıb

A. Qorumaq istədi quşçuğaz öz torpağını, vətənini.

B. Göydən xırda-xırda çiçəklər, ləçəklər tökülürdü.