INFORMASIYALARDAN ISTIFADƏNIN TƏŞKILI

INFORMASIYALARDAN         ISTIFADƏNIN   TƏŞKILI

Ġdarəetmə problemləri həllinin ilk mərhələsi informasiyaların toplanmasıdır. Bundan sonra, onlardan

istifadənin təĢkili baĢlanır. Bu isə aparıcı mərhələ olub, idarəetmə qərarının səviyyəsini müəyyən edir. Ġstər

informasiyaların miqdarı, istərsə də onların məzmun dolğunluğu nə qədər qaneedici olsa da onlardan səmərəsiz

istifadə qarĢıya qoyulan məqsədə nail olmanın səviyyəsini aĢağı salır. Ona görə də informasiyalardan istifadənin

təkmilləĢdirilməsinə ehtiyac yoxdur. Bu sahədə iĢin aĢağıdakı istiqamətlərini müəyyən etmək olar:

1. Sənədlərin qruplaĢdırılması.

2. Artıq məlumatların ixtisarı.

3. Planlı hesabatların səmərələĢdirilməsi.

4. Statistik və mətni məlumatların uzlaĢdırılması.

5. Ġnformasiyaların təhlilində texniki vasitələrin tətbiqi.

Hər hansı idarəetmə qərarının hazırlanması üçün mövzu üzrə toplanmıĢ informasiyalar (həm statistik,

həm də mətni məlumatlardan ibarət ola bilər) müxtəlif parametr üzrə qruplaĢdırılmalıdır. Hər Ģeydən əvvəl,

məsələnin (problemin) həlli üçün lazım olan direktiv informasiyaların aĢağıdakı ardıcıllıqla nəzərdən

keçirilməsi və onlardan irəli gələn vəzifələrin müəyyənləĢdirilməsi məsləhət görülür:

1. Problemin qoyuluĢu ilə əlaqədar rəhbər orqanların qərarlarının taktiki və strateji istiqamətlərini

əks etdirən direktiv informasiyalar. Məsələn, əgər hazırlanan məsələ «məktəbdə əmək təlimi, tərbiyəsi və

peĢəyönümü iĢinin təĢkili» mövzusundadırsa, bu sahədəki cari və strateji vəzifələri müəyyənləĢdirmək üçün

ümumtəhsil və peĢə məktəbinin inkiĢafına yönəldilmiĢ qərarlara, məktəblilərin əmək tərbiyəsini, təlimini,

peĢəyönümünü yaxĢılaĢdırmaq və onların ictimai-faydalı məhsuldar əməyini təĢkil etmək haqqında nazirliyin

təlimati məktublarına müraciət etmək zəruridir.

2. Problemin həyata keçirilməsi üzrə qəbul edilmiĢ normativ sənədlər. Məsələn, yuxarıda adını

çəkdiyimiz mövzu ilə əlaqədar əmək təlimi proqramlarını, baza müəssisəsi haqqında əsasnaməni, konkret

məktəbdə əmək təlimi, tərbiyəsi və peĢəyönümü iĢinin yaxĢılaĢdırılması üçün yuxarı təĢkilatların ayırdıqları

əlavə vəsait və avadanlıqlar, iĢ yerləri və sair haqqında normativlər buraya daxil edilə bilər.

Direktiv sənədlər qruplaĢdırılıb vəzifələr müəyyənləĢ-dirildikdən sonra, mövcud vəziyyəti əks etdirən

məlumatlar araĢdırılmalı və təhlil olunmalıdır. Burada da müəyyən ardıcıllığa riayət etmək mümkün olsa da,

konkret tövsiyə vermək olmaz. Çünki hansı sənədin obyekti daha düzgün əks etdirdiyini qabaqcadan

müəyyənləĢdirmək çətindir. Ona görə də məktəb direktoru bu qəbildən olan informasiyaları qruplaĢdırarkən öz

Ģəxsi intuisiyasına istinad etməyə çalıĢmalı, hansı sənədlərin mövcud vəziyyəti daha obyektiv əks etdirə

biləcəyinə inamı daha çoxdursa, onların öyrənilməsini ön plana çəkməlidir. Buraya aĢağıdan verilən yazılı və

statistik hesabatlar, aparılmıĢ yoxlamaların nəticələrinə dair arayıĢlar, məktəbin müvafiq kollegial orqanlarının

iclas protokolları və qərarları, məktəb üzrə verilmiĢ əmr və sərəncamlar, məktəb direktorunun Ģəxsi

müĢahidəsinə aid qeydlər, uçota alınmıĢ Ģifahi məlumatlar və sair daxildir.

Elmi-pedaqoji və metodik informasiyaların təhlili zamanı da ixtisarlara yol verilə bilər. Burada baĢlıca

diqqət heç də informasiyaların «təzəliyinə» deyil, konkret idarəetmə məsələsinin həlli üçün onun vacibliyinə,

aktuallığına yetirilməlidir. Söz yox ki, rəhbər iĢçi həll etməyə çalıĢdığı problem üzrə mövcud ədəbiyyat

mənbələrinin hamısından xəbərdar olmağa çalıĢmalıdır. Lakin konkret məsələnin həllində onların hamısına istinad

etməyə səy göstərmək lazım gəlmir. Belə informasiyalar içərisindən «artıq» olanları seçib kənara qoymağı

bacarmaq rəhbər iĢçidən elmi-pedaqoji, metodik ustalıq və idarəetmə səriĢtəliliyi tələb edir.

Artıq məlumatların ixtisarı istiqamətində iĢ o zaman müvəffəqiyyətli olar ki, əldə edilən informasiyalar

keyfiyyətli olsun. Bu baxımdan, birinci növbədə, planlı hesabatların səmərələĢdirilməsi istiqamətində müntəzəm

iĢ aparılmalıdır. Məlumdur ki, hər hansı idarə olunan obyektdə, o cümlədən məktəbdə planlı hesabatlar tətbiq

olunur. Məsələn, məktəbin yarımillik və ya illik statistik hesabatları, ictimai təĢkilatların hesabat məruzələri və

sair planlı hesabatlar sayılır. Bunların səmərələĢdirilməsi sahəsində aparılacaq iĢlər sonradan onlardan zəngin və

faydalı informasiya mənbəyi kimi istifadə olunmasına Ģərait yaradır. Qabaqcıl məktəb rəhbərləri planlı

hesabatların səmərələĢdirilməsi üzrə iĢi təsadüfdən-təsadüf deyil, müntəzəm və sistematik aparırlar. Onlar hansı

hesabatın nə vaxt veriləcəyini dəqiqləĢdirir, yazılı hesabatlar üçün tematik sorğu sxemləri hazıralyır və hər bir

hesabatı Ģəxsən özü qəbul edir, bunun üçün ayrıca vaxt ayırırlar. Müəyyən edilmiĢ tələblərə cavab verməyən hesabatlar

geri qaytarılaraq yenidən iĢlənir. Belə olduqda, hər bir hesabatın məzmunu haqqında rəhbərdə müəyyən

təsəvvür yaranır və o, gələcəkdə hər hansı idarəetmə qərarı hazırlayarkən hansı hesabatdan nə kimi informasiyalar

əxz etməyin mümkünlüyünü müəyyənləĢdirə bilir. Deməli, onun «artıq» informasiyaları seçə bilmək

imkanları da çoxalmıĢ olur.

Ġnformasiyaların təhlili prosesində statistik və mətni məlumatların uzlaĢdırılması istiqamətində iĢə xüsusi

diqqət yetirilməlidir. Məktəb təcrübəsində bu sahədə müəyyən nöqsanlara yol verilir. Belə ki, bəzən statistik

məlumatlarda verilən rəqəmlər, məktəb direktorunun tabeliyində verilən rəqəmlər, məktəb direktorunun

tabeliyində olan iĢçilərin mətni hesabatlarında verilən rəqəmlərə uyğun gəlmir. Bu onun nəticəsidir ki, məktəbin85

illik statistik hesabatların (deyək ki, dərs ilinin əvvəli üçün yuxarı maarif orqanlarına verilən Oġ-1 hesabatı)

tərtibində maraqlı Ģəxslər yaxından və əlaqəli iĢtirak etmirlər. Çox vaxt hesabatlardakı rəqəmlər real vəziyyəti

olduğu kimi deyil, təhrif olunmuĢ Ģəkildə ifadə edir.