MƏKTƏBDƏ IDARƏETMƏ QƏRARLARININ HAZIRLANMASI, QƏBULU VƏ YERINƏ YETIRILMƏSI

MƏKTƏBDƏ  IDARƏETMƏ  QƏRARLARININ HAZIRLANMASI, QƏBULU VƏ YERINƏ

YETIRILMƏSININ   BƏZI  XÜSUSIYYƏTLƏRI

BaĢqa sosial obyektlərdə olduğu kimi ümumtəhsil məktəblərinin idarə edilməsində də qərarın

hazırlanması və qəbulu idarəetmənin ən vacib mərhələsi hesab edilir. Bütövlükdə idarəetmə fəaliyyətinin

müvəffəqiyyəti bu funksiyanın həyata keçirilməsi sahəsində görülən iĢlərin keyfiyyətindən asılı olur. Ona görə

də məktəb rəhbərləri idarəetmə qərarlarının hazırlanması, qəbulu və onun icrasına nəzarəti xüsusi diqqət

mərkəzində saxlamalıdırlar. Bunun üçün, hər Ģeydən əvvəl, məktəbdə edilən qərarların xarakterini nəzərə almaq

lazımdır. Bu baxımdan məktəbdə qəbul edilən qərarları üç qrupa ayırmaq olar:

1) Məktəb rəhbərinin – direktor və onun müavinlərinin təklif və göstəriĢlərini əks etdirən qərarlar.

Bir qayda olaraq, bunlar məktəb direktorunun əmr və sərəncamları Ģəklində formalaĢdırılır. Bəzən də

rəhbərliyin qərarı kollektiv üzvlərinə əmr və sərəncamla deyil, sadəcə olaraq «bildiriĢ» və ya «elan» Ģəklində

çatdırılır. Hətta bunların yazılı deyil, Ģifahi Ģəkildə elan edilməsi hallarına da yol verilir. Belə qərarlar bilavasitə

məktəb rəhbərləri tərəfindən hazırlanır və qəbul olunur. Bunların hazırlanmasında inzibatçılıq metodu üstünlük

təĢkil etsə də onların məzmununda qabaqcıl təcrübənin yekunları, kollektiv rəy, ictimai fikir öz əksini

tapmalıdır. Qərarı hazırlayanlar idarəetmədə inzibati təzyiq metodlarının tədricən aradan qaldırılması tələbini

əldə rəhbər tutmalı, maarif sistemində əmr hakimliyi deyil, məhz ağıl, Ģüur hakimliyinin təmin edilməsinə

üstünlük verilməlidir.

2) Kollegial orqanların qəbul etdiyi qərarlar. Məlumdur ki, təhsil sisteminin bütün səviyyələrində bir

sıra kollegial idarəetmə orqanları mövcuddur. Məktəbin ali orqanı hesab olunan pedaqoji Ģuradan tutmuĢ Ģagird

özünüidarəsinin sinif iclasınadək bütün kollegial orqanlar pedaqoji və Ģagird kollektivinin fəaliyyətinə istiqamət

verən müəyyən qərarlar qəbul edirlər. Ġstər səlahiyyətinə, istər əhatə dairəsinə, istər xarakterinə, istər təsir

qüvvəsinə, istər icraçılarına və istərsə də yerinə yetirilmə imkanlarına görə müxtəlif olan bu qərarlar məktəbin

idarə edilməsində mühüm rol oynayır. Belə qərarlar kollektiv zəkanın məhsulu olub müəyyən qrup adamlar

tərəfindən hazırlanır və geniĢ müzakirədən sonra qəbul olunur. Ġndiki Ģəraitdə hər bir adama öz vətəndaĢlıq

mövqeyini təzahür etdirmək, cəmiyyətin həyati əhəmiyyətli problemlərinin müzakirəsində və həllində real

iĢtirak etmək, idarəetmədə zəhmətkeĢlərin ən geniĢ kütlələrinin iĢtirakını təmin etmək baxımından belə

qərarların hazırlanması və qəbuluna tam ciddiyyətlə yanaĢılmalıdır.

3) Kollektiv fikir və ictimai rəyə əsaslanan əmrlər. Müdiriyyətin müəyyən kollegial orqanın (pedaqoji

Ģura, direktoryanı müĢavirə, istehsalat müĢavirəsi, metodbirləĢmələr, Ģagird özünüidarə orqanları) qərar və

tövsiyələri müxtəlif yoxlama komissiyalarının təklifləri əsasında verdiyi əmrlər buraya daxildir. Belə əmrlər

idarəetmədə kollegiallıq və təkbaĢçılığın vəhdətinin məhsulu kimi meydana çıxır. Bunların hazırlanması və

qəbulunda idarəetməni daha da demokratikləĢdirmək haqqında tələblər ön plana çəkilməlidir. Aparılan

müĢahidələr göstərir ki, son illərdə məktəbə rəhbərliyin demokratik əsaslarının qüvvətləndirilməsi sahəsində

xeyli iĢ görülsə də heç də əmək kollektivi üzvlərinin idarəetmədə tam fəallığı təmin edilmir. Ġdarəetmə

qərarlarının hazırlanması və qəbulunun ağırlığı məktəb rəhbərlərinin, xüsusilə məktəb direktorunun üzərinə

düĢür. Onların hazırladıqları qərarlar (qərar layihələri) isə heç də dövrün tələblərinə tam cavab verəcək

səviyyədə olmur. Çox vaxt eyni Ģəxslərin (direktor və ya onun müavininin) qələmindən çıxmıĢ, təxminən birbirini

təkrar edən, eyni üslubda hazırlanmıĢ qərarlar əməli xarakter daĢımayıb, iĢin yaxĢılaĢdırılması

istiqamətində praktik əhəmiyyət kəsb etmir. «Protokollara yazılmaq», «iĢ görüldüyünü nümayiĢ etdirmək»

xatirinə hazırlanmıĢ belə qərarların necə yerinə yetirildiyi də heç kimi maraqlandırmır, onların icrası üzərində

nəzarət həyata keçirilmir. MüĢahidə apardığımız 17 məktəbin 11-də iki tədris ilində pedaqoji Ģuranın qəbul etdiyi

qərarların heç birinin yerinə yetirilməsi vəziyyəti ilə maraqlanılmamıĢdır. Əslində Ģuranın qəbul etdiyi

qərarların icrası üzərində nəzarətə ehtiyac da qalmırdı. Çünki qəbul edilmiĢ qərarlar ümumi xarakterli söz

yığınından ibarət olub, məktəb iĢlərinin yaxĢılaĢdırılması üçün heç bir praktik əhəmiyyət kəsb etmirdi. Təhlil və

söhbətlərdən aydın oldu ki, həmin qərarların hazırlanması və qəbulunda müvafiq tələblər gözlənilməmiĢdir. Bu

baĢlıca olaraq ondan irəli gəlir ki, qərarların hazırlanmasında iĢtirak edənlər kifayət qədər səriĢtəli olmayıb,

qərarın hazırlanması, qəbulu və icrası üçün vacib olan bir çox məsələləri bilmirlər. Bu baxımdan optimal qərar

qəbul etmək üçün məktəb rəhbərlərinin, xüsusilə məktəb direktorunun, eləcə də qərarın hazırlanmasına cəlb

edilən digər iĢçilərin aĢağıdakılara diqqət yetirmələri vacibdir.

1) Hazırlanan məsələ üzrə məktəbin qarĢısında duran ümumi vəzifələr dərindən öyrənilməli və

aydınlaĢdırılmalıdır. Məsələn, pedaqoji Ģura, direktoryanı Ģura, direktoryanı müĢavirə, partiya iclası və ya istehsalat

müĢavirəsində «məktəb Ģagirdlərin əmək təlimi, tərbiyəsi və peĢəyönümü iĢinin vəziyyəti» müzakirə

ediləcəksə, həmin məsələ üzrə qərar layihəni hazırlayanlar, birinci növbədə, bu sahədə məktəbin qarĢısında

qoyulan ümumi vəzifələri dərindən öyrənməyə borcludurlar. Onlar hərtərəfli inkiĢaf etmiĢ Ģəxsiyyət

yetiĢdirmək, Ģagirdləri həyata hazırlamaq, onların ictimai-faydalı məhsuldar əməyə alıĢdırmaq sahəsində dövlət

siyasətini əldə rəhbər tutmalı, direktiv sənədlərin irəli sürdüyü vəzifələri həyata keçirməyin yollarını

aydınlaĢdırmalıdırlar. 74

2) Məktəbin iĢlədiyi Ģərait diqqət mərkəzində saxlanılmalıdır. Qərarın hazırlanmasında qarĢıda duran

ümumi vəzifələri bilmək ilkin Ģərtdirsə, həmin vəzifələrin yerinə yetirilməsi üzrə məktəbin konkret iĢ Ģəraitinə

bələd olmaq ikinci əsas Ģərtdir. Konkret Ģərait nəzərə alınmadan məktəb üçün real vəzifələr müəyyənləĢdirmək

olmaz. Uzun illərin təcrübəsi göstərir ki, məktəblərin hamısında eyni iĢ Ģəraiti təmin etmək mümkün

olmadığından qarĢıda duran ümumi vəzifələrin bütün məktəblərdə eyni səviyyədə həyata keçirilməsi də

mümkün olmur. Bu təbii haldır. Hər hansı yaxĢı seleksiya olunmuĢ toxum növünün müxtəlif xarakterli torpaqlarda

əkib, eyni Ģəkildə qulluq etməklə hər yerdə yüksək məhsuldarlıq əldə etmək mümkün olmadığı kimi, hər

hansı pedaqoji ideya da müxtəlif Ģəraitdə iĢləyən məktəblərdə lazımi səviyyədə inkiĢaf edə bilmir. Yüksək

məhsuldarlıq əldə etmək üçün torpağın keyfiyyətindən asılı olan qulluq Ģəraiti təmin etmək lazım olduğu kimi,

pedaqoji vəzifələrin layiqincə yerinə yetirməsi üçün də məktəbin iĢ Ģəraitinə uyğun tədbirlər müəyyənləĢdirmək

gərəkdir. Məktəblərimizdə bu cəhət nəzərə alınmadığından bu və ya digər perspektivli pedaqoji vəzifələr uzun

illər boyu həyata keçirilə bilmir. Ġndi nəinki məktəb iĢçisi, hətta məktəblə az əlaqəsi olan elə bir adam tapılmaz

ki, ümumtəhsil məktəbində əmək təliminin rolunu, onun uĢaq Ģəxsiyyətinin, vətəndaĢlıq və həyat mövqeyinin

formalaĢ-masında təsirini dərk etməsin. Hələ 37 il bundan əvvəl keçmiĢ SSRĠ məktəblərində politexnik təhsil

haqqında qərar qəbul edilmiĢdi. Keçən illər ərzində həmin qərarın həyata keçirilməsi istiqamətində xeyli iĢ

görülməsinə, məktəblilərin əmək fəaliyyətinə hazırlamağın məzmunu, forma və metodlarının ildən-ilə

təkmilləĢdirilməsi qayğısına qalınmasına, ayrı-ayrı illərdə bu istiqamətdə vacib qərarlar qəbul edilməsinə baxmayaraq,

əmək təliminin səviyyəsi heç də qarĢıya qoyulmuĢ ümumi vəzifələrin Ģəraitindən asılı olmayaraq, hər

yerdə eyni Ģəkildə həyata keçirilmə cəhdində görürük. Müvafiq Ģəraiti olan da, olmayan da əmək təlimi

proqramlarını eyni tərzdə həyata keçirməyə çalıĢır. Ġstər bu proqramlar, istərsə də metodik tövsiyələr son illərdə

dəfələrlə dəyiĢdirilməsinə, təkmilləĢdirilməsinə baxmayaraq, onlarda məktəblərdəki real vəziyyət heç vaxt

nəzərə alınmamıĢdır. Məsələn, müasir proqramlar ibtidai sinif Ģagirdlərinə metal üzrə iĢləmək vərdiĢləri

aĢılamağı nəzərdə tutur. Halbuki, kifayət qədər alət və avadanlıqlarla, xammalla təchiz edilmiĢ ibtidai siniflər

üzrə əmək təlimi kabinetləri olan məktəbləri barmaqla saymaq mümkündür. Buna baxmayaraq, məktəblilərin

hamısında proqramın bu tələbini ödəməyə cəhd göstərilir. Direktiv göstəriĢ təklif və məsləhətlərin, təlimatların

əsiri olub geniĢ yaradıcılıq, müstəqil fəaliyyət göstərmək imkanlarından məhrum olan məktəb rəhbərləri

məktəbin Ģəraitini nəzərə almadan qarĢıya qoyduğu həmin vəzifəni yerinə yetirmək qərarına gəlirlər. Bu isə ona

gətirib çıxarır ki, qəbul olunmuĢ qərar kağız üzərində qalır, həyata keçirilə bilmir.

Bütün bu deyilənləri nəzərə alaraq, qərarın hazırlanması və qəbulunda məktəbin Ģəraitini nəzərə almaq,

qarĢıya qoyulmuĢ ümumi vəzifələrin konkret Ģəraitdə həyata keçirilə bilməsi imkanlarını araĢdırmaq olduqca

vacibdir.

3)Qərarın hazırlanması və qəbulunda ənənələr nəzərə alınmalıdır. Hər hansı məktəbin inkiĢafında bir

neçə illər ərzində müəyyən ənənələr formalaĢır. Belə ənənələr təkcə məktəbin fəaliyyəti ilə bağlı olmayıb onun

yerləĢdiyi ərazinin, mühitin təsiri ilə də yaranıb formalaĢa bilir. Necə yaranması və formalaĢmasından asılı olmayaraq

məktəb ənənələri Ģagird və müəllim kollektivinin fəaliyyətində özünə möhkəm yer tutur və güclü təsir

qüvvəsinə malik olur. Ənənələrin ümumi iĢə müsbət təsir göstərən mütərəqqi növləri olduğu kimi, öz vaxtını

keçirmiĢ artıq inkiĢaf mexanizminə tədricən əngəl törədənləri də olur. ġübhəsiz ki, mütərəqqi rol oynayan

ənənələri inkiĢaf etdirmək, köhnəlmiĢləri isə aradan qaldırmaq lazım gəlir. Lakin hər hansı ənənəni birdən-birə,

istənilən vaxt aradan qaldırmaq mümkün deyildir. Ona görə də hər hansı qərar hazırlanarkən mövzu dairəsində

mövcud olan ənənələri nəzərdən keçirmək, onların hansına dayaq nöqtəsi kimi istinad etməyin, hansından isə

tədricən əl çəkməyin yollarını dəqiqləĢdirmək lazımdır. Məktəbi idarəetmə təcrübəsində ənənələri nəzərə almadan

qəbul edilmiĢ qərarların uğursuzluğuna tez-tez rast gəlmək olur. Bəzən təcrübəsiz yeni məktəb rəhbərləri

təzə təyin olunduqları məktəblərdə çoxdan formalaĢmıĢ, artıq inkiĢafa mane olmağa baĢlayan ənənələrə hücum

mövqeyində durur, onların birdən-birə ləğvinə çalıĢırlar. Onların bu mübarizəsi çox vaxt kəskin müqavimətə

rast gəlir və qəbul etdikləri qərarlar uğursuzluğa düçar olur. Məhz buna görə də qərar hazırlanarkən ənənələrin

nəzərə alınmasına böyük ehtiyac vardır.

4). Qərar hazırlayarkən məqsədə nail olmağın yollarını müəyyənləĢdirə bilmək vacib Ģərtdir. Bu o

deməkdir ki, müəyyən konkret mövzu üzrə vəzifəni dəqiqləĢdirərkən həmin vəzifələrin yerinə yetirilməsinin

imkan və yolları, bu sahədə planlaĢdırılmıĢ tədbirlərin həyata keçirilməsi metodları barədə düĢünülməlidir.

Bəzən qəbul edilmiĢ qərarlar ümumi vəzifələr baxımından bütün tələblərə tam cavab verir, lakin həyata

keçirilmə nöqteyi-nəzərindən konkretlik kəsb etmir. Ġcraçılar qərarın tələbindən doğan vəzifələrin yerinə

yetirilməsi yolları barədə təsəvvür belə əldə edə bilmirlər. Məsələn, məktəblərin birində direktoryanı

müĢavirənin məktəbdə yeni tədris fənni olan «Ġnformatika və EHT əsasları» kursunun öyrənilməsi vəziyyətinə

dair qərarını nəzərdən keçirərkən aydın oldu ki, qərarın məzmunu fənnin qarĢısında qoyulan vəzifələrə tam uyğ-

undur. Direktoryanı müĢavirə: 1. «Ġnformatika və EHT əsasları» kursunu proqramın tələbləri səviyyəsində

qurmağı», 2. «ġagirdlərə bu fənnə maraq oyatmağı və inkiĢaf etdirməyi», 3. «ġagirdlərə praktik vərdiĢlər

aĢılamağı» qərara almıĢ, lakin bunun üçün kimlərin hansı iĢləri, necə görəcəyini müəyyən-ləĢdirməmiĢdir.

Deməli, qərarın necə yerinə yetiriləcəyini müəyyənləĢdirmək nəzərə alınmamıĢdır. Halbuki həmin məktəbdə

nəzərdə tutulan tədbirlərin həyata keçirilməsi yollarını müəyyənləĢdirmək xüsusilə vacib idi. Çünki məktəbdə75

nəinki müvafiq kabinet, hətta az-çox lazım olan sadə elektron hesablama texnikası yox idi. Ona görə də qərarın

qarĢıya qoyduğu vəzifələri minimum səviyyədə belə yerinə yetirməyin yollarını müəyyənləĢdirmək lazım

gəlirdi. Əlbəttə, bu, heç də o demək deyildir ki, qərara real imkanları nəzərə almadan «məktəbdə informatika və

EHT əsasları kabineti yaratmaq», yaxud da «məktəb üçün EHT ilə təchiz edilmiĢ sinif yaratmaq» və sair kimi

maddələr əlavə edilsin. ġübhəsiz ki, belə hərəkət etmək qərarın hazırlanmasında məktəbin iĢ Ģəraitini nəzərə almamaq

demək olardı. Bəs belə vəziyyətdə qərarı hazırlayanlar necə hərəkət etməlidirlər? Bu suala cavab

vermək üçün hər bir konkret məktəbin imkanları öyrənilməlidir. Qərarda perspektiv vəzifələrlə yanaĢı, cari

vəzifələr də dəqiqləĢdirilməli, proqramın tələblərini minimum səviyyədə ödəmək üçün qonĢu məktəblərin və ya

digər tədris və elmi-tədqiqat müəssisələrinin imkanlarından istifadə etməyin yolları, müəllimlərin münasib elminəzəri

və pedaqoji metodik ədəbiyyatla təchiz edilməsi, onların ixtisasının artırılması məsələlərinin əks

etdirilməsinə diqqət yetirilməlidir.

5). Vəziyyəti vaxtında qiymətləndirməyi bacarmaq lazımdır. Qərar hazırlamaq perspektiv vəzifələri

cari vəzifələrlə əlaqələndirməyi, onları operativ tədbirlərlə tənzimləməyi tələb edir. Bunun üçün planlaĢdırılan

məsələlərin iĢin gediĢi prosesində nə zaman dəyiĢdirilməyə məruz qala biləcəyini əvvəlcədən proqnozlaĢdırmaq

və həmin vəziyyətdə qərarda edilə biləcək düzəliĢ və dəqiqləĢdirmələri nəzərdə tutmaq lazımdır. Bu isə məktəb

rəhbərlərindən kamil uzaqgörənlik və dəqiq operativlik tələb edir. Yadda saxlamaq lazımdır ki, hazırlanan və

qəbul edilən hər hansı qərar doğma olmayıb, dinamik xarakter daĢımalıdır. ĠnkiĢafın gediĢindən asılı olaraq

qərarda dəyiĢikliklər edilməsinin mümkünlüyü və vacibliyi məktəb rəhbərlərinin diqqətindən yayınmamalıdır.

MüĢahidə və tədqiqatlar sübut edir ki, qərarın hazırlanması və qəbulunda subyektiv amillər müəyyən rol

oynayır. Hər hansı qərarda subyektivizm elementlərini görmək olur. Bu, qərar hazırlayanlarda, xüsusilə məktəb

direktorunda əvvəlcədən yaranmıĢ doğru və yaxud da yanlıĢ təsəvvürlərlə bağlı olur. Rəhbərdə əvvəldən

yaranmıĢ təsəvvür qərarın hazırlanmasında onun obyektivliyinə mane olur. Bununla belə, elə obyektiv amillər

mövcuddur ki, məktəb rəhbərləri onlarla hesablaĢmalıdırlar. Bu amillər qərarın obyektivliyinin təmin edilməsinə

müsbət təsir göstərir. Onlar aĢağıdakılardan ibarətdir:

1. Direktiv informasiyaların aydınlaĢdırılması. Məktəb rəhbərlərinin idarəetmə fəaliyyətində

informasiyaların mühüm rol oynadığını sübut etməyə ehtiyac yoxdur. Bunların bir çoxundan idarəetmə

qərarlarının hazılanması və qəbulunda istifadə olunmalıdır. Bunların içərisində direktiv informasiyalar baĢlanğıc

rol oynayır. Belə ki, məktəb direktoru hazırladığı əmr, sərəncam və ya qərarı qəbul etməzdən əvvəl, həmin

sahəyə aid direktiv informasiyaları nəzərdən keçirməli, onları təhlil etməli və hansılara istinad ediləcəyini

müəyyənləĢdirməlidir. Məktəb direktoru üçün direktiv informasiyalar hökumət qərarlarında, Təhsil Nazirilyinin

əmr, sərəncam və kollegiya qərarlarında, nizamnamə, əsasnamə, təlimat və bir sıra normativ aktlarda, yerli

rəhbər icra hakimiyyəti və təhsil orqanlarının əmr, sərəncam, qərar və məktublarında öz əksini tapır. Bu informasiyalar

nəzərə alınmadan hazırlanmıĢ qərarlar obyektiv sayıla bilməz. Məsələn, «məktəbin yeni dərs ilinə

hazırlığı» üzrə qərar hazırlanarsa, məktəb üçün təhsil Ģöbəsi və icra hakimiyyətinin ayırdığı maliyyə vəsaiti

eləcə də təmir materialları haqqında informasiyalara istinad edilməsi zəruridir. Bunlarsız hazırlanmıĢ qərarın

obyektivliyinə Ģübhə etməmək olmaz.

2. Məsələnin hüquqi cəhətinin nəzərə alınması. Hazırlanan qərar hüquqi cəhətdən səlahiyyətli

olmalıdır. Bunu təmin etmək üçün ümumi hüquqi biliklərə sahib olmaqla yanaĢı, hazırlanan məsələ üzrə konkret

hüquq qaydalarını öyrənmək də vacibdir. Bunu nəzərə almadan qəbul edilmiĢ qərarın yerinə yetirilməsi

icraçıların hüquq qaydalarını pozmalarına, cinayət xarakterli hərəkətlərə yol vermələrinə aparıb çıxara bilər.

Məsələn, məktəb icbari təhsil fondunun xərclənməsi, məktəbyanı təcrübə sahəsinin mədaxil-məxaric smetasının

yerinə yetirilməsi haqqında hüquqi qaydaları öyrənmədən bu sahədə obyektiv qərar qəbul etmək olmaz.

3. Normativ informasiyaların təhlili və öyrənilməsi. Məktəbin fəaliyyətində normativ informasiyaların

özünə-məxsus yeri vardır. Bu cür informasiyalar həm təlim-tərbiyə prosesinə aid təlimatlarda, həm də bir sıra

normativ aktlarda öz əksini tapır. Həmin informasiyalar məktəb direktorunun hüquq və vəzifələrinin hüdudlarını

normalaĢdırmağa xidmət edir. Məktəb direktoru Ģagirdin sinifdən-sinfə keçirilməsi, sinifdə saxlanması,

məktəbdən xaric edilməsi və sair qaydaları məktəbin maliyyə vəsaitinin məsrəfi yollarını, məktəb

avadanlıqlarının siyahıdan silinmə normalarını və baĢqa bu kimi məsələləri öyrənib təhlil etmədən həmin

sahələr üzrə obyektiv qərar qəbul edə bilməz. Bəzən hüquqi baxımdan mümkün hesab edilən bir məsələ

normativləri aĢdıqda cinayətkarlığa aparıb çıxara bilir. Bu baxımdan qərar qəbul edərkən normativ

informasiyaların təhlilinə zəruri ehtiyac hiss olunur.

Məktəb rəhbərləri hər hansı məsələ üzrə qərar hazırlayarkən pedaqoji yenilikləri öyrənməyə borcludurlar.

Lakin onu da nəzərə almaq lazımdır ki, pedaqoji elmi nailiyyətləri öyrənmək heç də onu ehkam kimi qəbul

etmək mənasında baĢa düĢülməməlidir. Məlumdur ki, son illərdə pedaqoji tədqiqatların səthiliyindən, onların

məktəb iĢinin inkiĢafına zəif kömək etməsindən xeyli söhbət gedir, pedaqogika elminin ləng inkiĢafı haqlı

tənqid edilir. Doğrudan da, pedaqoji tədqiqatların nəticələri heç də həmiĢə yüksək səviyyədə olmur. Onların

içərisində sanballıları da, zəifləri də olur. Ona görə də elmi-pedaqoji yeniliklərə tənqidi və yaradıcı Ģəkildə

yanaĢılmalıdır. Məktəb rəhbərləri hər hansı məsələ üzrə qərar hazırlayarkən həmin sahədə mövcud olan hər cür

yenilikdən xəbərdar olmalıdır. Bunsuz qərarın obyektivliyini təmin etmək olmaz. 76

4. Qabaqcıl təcrübənin öyrənilməsi. Məktəb iĢinin elə bir sahəsi yoxdur ki, həmin sahədə müəyyən

təcrübə toplanmamıĢ olsun. Bir qayda olaraq, hər sahədə qabaqcıl təcrübə axtarılır. Həmin təcrübə həm məktəb

daxilində, həm rayon, Ģəhər, həm respublika, həm də dünya miqyasında ola bilər. Bunların əksəriyyəti pedaqoji

mətbuatda öz əksini tapır. Qərar hazırlayan məktəb rəhbərlərinin həmin təcrübələrə bələd olması, onları nəzərə

alması vacib sayılmalıdır. Bu, qərarın obyektivliyini təmin edən Ģərtlərdəndir.

5. Məktəbdaxili cari informasiyaların toplanması. Mövcud real vəziyyətə bələd olmadan obyektiv

qərar qəbul etməyi təsəvvürə belə gətirmək mümkün deyildir. Real vəziyyət isə məktəbdaxili informasiyalara

əsasən müəyyənləĢdirilə bilər. Bu informasiyalar həm sorğu yolu ilə tabelikdə olan iĢçilərdən, həm də yazılı hesabatlardan

toplana bilər. Hazırlanan qərarda direktiv, normativ və məktəbdaxili cari informasiyaların vəhdəti

təmin edilməlidir. Direktiv və normativ informasiyalar nə qədər əsaslı olsa da, belə cari informasiyalardan təcrid

edildikdə öz əhəmiyyətini itirir. Məktəb təcrübəsində cari informasiyalara istinad edilmədən qərar qəbul

edilməsi halları müĢahidə edilir. Əslində belə qərarlar icra üçün deyil, məsələnin müzakirə edildiyini bildirmək

xatirinə qəbul edilir. Məsələn, direktiv təhsil orqanları (Təhsil Nazirliyi) müxtəlif vaxtlarda bu və ya digər vacib

dövlət sənədinin yerlərdə-pedaqoji kollektivlərdə müzakirəsini məsləhət görür. Məsələnin mahiyyətini dərk

edən pedaqoji kollektivlərdə həmin məsələ ətrafında iĢgüzar müzakirə aparılmamıĢdan əvvəl, məktəbdəki

vəziyyət öyrənilir, cari informasiyalar toplanır və onlar direktiv informasiyalarla əlaqələndirilərək müvafiq qərar

layihəsi hazırlanır. Lakin məktəblərin bir çoxunda buna əməl edilmir, tələsikliyə yol verilir. Müzakirəsi tövsiyə

olunan sənədin məzmunu Ģərh edilərək «direktiv orqanın qərarının rəhbərlik və əməli fəaliyyət üçün əsas

götürülməsi», həmin sənəddən «irəli gələn vəzifələrin yerinə yetirilməsini təmin etmək», «qərarın yerinə

yetirilməsinə nəzarəti təĢkil etmək» və sair kimi qərarlar qəbul edilir. Belə qərarlarda müzakirə olunan məsələ

dairəsində məktəbdəki vəziyyət təhlil edilmir. Əlbəttə, bu cür qərarları obyektiv hesab etmək olmaz.

6. Qərarın optimal nəticələrini qiymətləndirmə meyarla-rının müəyyənləĢdirilməsi. Görüləcək iĢin

nə ilə nəticələnəcəyini əvvəlcədən görmək o qədər də asan məsələ deyildir. Lakin onun optimal variantlarını qabaqcadan

proqnozlaĢdırmaq mümkündür. Qərarın hazırlanması və qəbulu bu baxımdan tamamlanmalıdır.

Qərarda müəyyən edilən tədbirin məqsədi əks etdirildiyi kimi, alına biləcək nəticələrin optimal variantını

qiymətləndirmək üçün meyarlar da müəyyənləĢdirilməlidir. BaĢqa sözlə desək, icraçı qərarı oxuyub öyrənərkən

nəyə nail olmaq üçün fəaliyyət göstərməli olduğunu təyin etməyi bacarmalıdır. Bu isə əvvəlcədən qərarın

reallığını və onun icrasının mümkünlüyünü təmin edir.

7. Bütün informasiyaların neqativ və pozitiv cəhətlərinin təhlili. Qərarın hazırlanmasında istifadə

edilən informasiyalar fəaliyyətin həm müsbət, həm də mənfi cəhətlərini əks etdirir. Bu informasiyaların təhlili

zamanı neqativ və pozitiv hallar araĢdırılmalı və bunlara münasibət bildirilməlidir. Həmin münasibətlərin

necəliyi informasiyaların təhlili keyfiyyətindən asılıdır. Təhlil nə qədər obyektiv olarsa, hazırlanan qərarın obyektivliyi

də bir o qədər yüksək olar. Məktəb təcrübəsində qərarın hazırlanması prosesində informasiyaların

dərin təhlil edilməməsi, faktlara münasibətin ifadə olunmaması, beləliklə də real vəziyyətin

qiymətləndirilməməsi halları az olmur. Belə qərarlarda nəyin pis, nəyin yaxĢı olduğu hiss etdirilmir, sadəcə olaraq

qarĢıya «yeni» vəzifələr qoyulur. Əlbəttə, belə «yeni vəzifələr» pisin aradan qaldırılması, yaxĢının daha da

təkmilləĢdirilməsi istiqamətində yerinə yetirilə bilməyəcəyindən real hesab edilə bilməz.

8. Qərar layihəsinin idarəetmə sisteminin rəhbər iĢçiləri ilə razılaĢdırılması. Məlumdur ki,

məktəbdaxili idarəetmə sistemində rəhbərlik funksiyalarını yerinə yetirən müəyyən kateqoriya iĢçilər vardır. Buraya

həm vəzifə sahibləri, həm də ictimai əsaslarla fəaliyyət göstərən rəhbər iĢçilər daxildir. Bunların hamısı bu

və ya digər münasibətlə qərarın hazırlanması, qəbulu və yerinə yetirilməsində bilavasitə iĢtirak edirlər. Bəzən

müəyyən məsələni müzakirə etməyi həm direktorluq, həm də həmkarlar təĢkilatı planlaĢdırır. Belə hallarda birbirini

təkrar edən və ya təkzib edən qərarlar qəbul etməmək üçün hazırlanmıĢ layihə razılaĢdırılmalıdır. Bu,

qərarın obyektivliyinə, onun icrasının reallığına təminat verə bilər. 77

ĠDARƏETMƏDƏ ĠNFORMASĠYALA