METODIK IŞLƏRIN TƏŞKILINƏ RƏHBƏRLIK

METODIK   IŞLƏRIN   TƏŞKILINƏ    RƏHBƏRLIK

Qeyd etdiyimiz kimi, hazırda məktəb qarĢısında duran mühüm təlim-tərbiyə vəzifələrinin yerinə

yetirilməsində pedaqoji kollektivə elmi rəhbərliyin və nəzarətin həyata keçirilməsinin böyük əhəmiyyəti vardır.

Bu, eynilə dərsə verilən müasir tələblərə düzgün əməl edilməsi iĢinin təĢkilinə də aiddir.

Məktəbin direktoru əvvəlcə dərsə verilən müasir tələblərin nədən ibarət olduğunu, onun məzmun və

mahiyyətinin müəllim kollektivi tərəfindən öyrənilməsini təĢkil edir. Bu məqsədlə məktəbdəki metodguĢədə

xüsusi yer ayırılır. Müəllim kollektivini lazımi ədəbiyyatla təmin etmək və iĢi sürətləndirmək məqsədi ilə

buraya «Təlimdə problemlilik nədir», «Dərsin intensivləĢdirilməsi», «Dərsdə əks-əlaqə yaradılması

təcrübəsindən», «ġagirdlərin müstəqil iĢlərinin təĢkili təcrübəsindən», «ProqramlaĢdırma ünsürləri olan dərs»,

«Müasir dərs və ona verilən tələblər», «Fəal və interaktiv təlim/tədris metodları» adlı məqalələr, müxtəlif fənlər

üzrə müasir dərsə verilən tələblərin tətbiqini Ģərh edən dərs nümunələri olan materiallar toplanılır.

Müəllimlər həmin materialları müntəzəm olaraq öyrənməyə baĢlayır. Dərsə verilən müasir tələblər

əsasında fəal dərsə dair vaxtaĢırı söhbətlər təĢkil edirlər.

Tədrisin keyfiyyətini yüksəltmək və təlimi təkmilləĢdirməkdə fənn kabinetləri xüsusi əhəmiyyətə

malikdir. Bunu nəzərə alaraq məktəbdə tarix, biologiya, coğrafiya, xarici dil, ədəbiyyat, rus dili, riyaziyyat

kabinetləri yaradılır, onlar müəllim və Ģagirdlərin köməyi ilə əyani vəsaitlərlə zənginləĢdirilir. Dərslərin kabinet

sistemi ilə keçirilməsi üçün cədvəl tərtib edilir.

Təlimin texniki vasitələrindən kompüterlərin müəllimlərin iĢlədə bilməsi üçün ayrıca qısamüddətli kurslar

təĢkil olunur. Bu iĢlə məktəbin fizika-riyaziyyat müəllimləri cəlb edilir. Artıq kompüterlərdən bütün müəllimlər

müstəqil istifadə etmək bacarığına yiyələnirlər.

Dərsə verilən müasir tələblər haqqında kimin nə qədər təsəvvürə malik olduğunu öyrənmək məqsədi ilə

məktəbdə seminar-müĢavirə keçirildi. Məlum oldu ki, hamı dərsə verilən müasir tələblər haqqında tam

təsəvvürə malikdir. Məktəb rəhbərləri müəllimlərin bu tələblərə necə əməl etdiklərini müəyyənləĢdirmək üçün

dərslərdə tez-tez iĢtirak etdilər. Aydın olur ki, həmin tələblər haqqında müəllimlər tam təsəvvürə malik olsalar

da dərslərdə onlardan lazımi səviyyədə istifadə etmirlər. Bunun üçün sınaq dərsləri və baĢqa tədbirlər həyata

keçirməklə, istənilən nəticəni əldə etmək mümkün olur.

Müəllimlərin yeni tədris metodlarına yiyələnməsi kimi çətin və mürəkkəb iĢə elmi cəhətdən düzgün və

ardıcıl nəzarət etmədən bu sahədə lazımi müvəffəqiyyət qazanmaq olmaz. Bunu nəzərə alan məktəb rəhbərləri

müəllimlərlə müntəzəm iĢ aparır, təlim prosesinin yüksək səviyyədə təĢkilinə köməklik göstərir, dərsləri birlikdə

təhlil edir, nöqsanların aradan qaldırılması üçün lazımi məsləhətlər verirlər.

R(ġ)Tġ-nin ümumtəhsil məktəblərində yaradılmıĢ dayaq məntəqələri bu sahədə xüsusi əzəmiyyətə

malikdir. Dərslərin müĢahidəsi zamanı nəzəri məsələlərin öyrənilməsi ilə bərabər onun tətbiqinə, laboratoriya

iĢləri və yazı normalarının yerinə yetirilməsinə xüsusi diqqət yetirilir. ġagirdlərin öyrəndiklərini tətbiq etməyi

bacarmasını müəyyənləĢdirmək üçün yoxlama yazı iĢləri aparılır.

Hamıya məlumdur ki, müəllimlərin ideya-siyasi, nəzəri və metodik hazırlığının təkmilləĢdirilməsi

mühüm məsələdir. Müəllimə metodik kömək göstərməyin məqsədi onun pedaqoji fəaliyyətinin müxtəlif

növlərinə verilən prinsipial pedaqoji tələbləri əsl elmi əsasda izah etmək, daha inandırıcı misallar üzərində bu

tələblərin mahiyyətini açmaq, dərsdə və ondan kənarda yaranan ən müxtəlif iĢ vəziyyətlərində onları rəhbər

tutmağı öyrətməkdir. Hazırda məktəb rəhbərlərindən müəllimlərin nəzəri hazırlığını yüksəltmək üçün daha çox

qayğı göstərmək tələb olunur. Bunsuz müəllim proqram materiallarının hərtərəfli elmi izahını və təlimə metodik

yanaĢmanı təmin edə bilməz.

Son illər müəllimlərin ixtisasını və pedaqoji ustalığını yüksəltməyin əsas formaları

müəyyənləĢdirilmiĢdir. Bunlara məktəb rəhbərlərinin fərdi və metodik kömək göstərməsi, konsultasiyalar,

müəllimlərin pedaqoji ədəbiyyatla müstəqil iĢi, pedaqoji praktikumlar, qabaqcıl təcrübə məktəbləri,

metodbirləĢmələr, problemli seminarlar, dayaq məntəqələrində fəal təlimlə bağlı müəllimlərin təkmilləĢdirilməsi

elmi-praktik konfranslar aiddir.

Direktor müavininin gündəlik dərslərdə olarkən müəllim-lərə verdiyi tövsiyələr metodik köməyin ən

təsirli formaların-dan biridir. Müəllimlərə verilən metodik tövsiyələr o vaxt təsirli olur ki, dinləyicinin dərsə

müəyyən qədər hazırlığı olsun. Qabaqcıl məktəblərdə dinləniləcək dərsin həftəlik qrafiki verilir. Qrafikdə dərsin

adı, sinfi, tarixi, rəhbəri və məqsədi göstərilir. Bu cür dinləmənin üstünlüyü ondadır ki, müəllimin təlim iĢinə

məsuliyyəti artır, dərsə yaxĢı hazırlaĢır və s.

Müəllimlərin pedaqoji ustalığını artırmaq üçün onların qüvvəsi ilə keçirilən fərdi və kollektiv

məsləhətlərin də əhəmiyyəti böyükdür. Dayaq məntəqələrində aparılan həmfikirlərin söhbətləri, məsləhətlər

zamanı proqram materiallarının əsas məzmunu və izahı, lazım bilinən cəhətləri Ģərh olunur, müəllimlərin

arzularına uyğun olaraq bu və ya baĢqa suallar aydınlaĢdırılır. 100

Müəllimlərin nəzəri və praktiki hazırlığını təkmilləĢdirmək üçün onların elmi ədəbiyyat üzərində müstəqil

iĢinin təĢkili də həlledici əhəmiyyətə malikdir.

Respublikanın qabaqcıl məktəblərində bu iĢə ciddi fikir verilir. Həmin məqsədlə müəllimlərdən Ģəxsi

təhsil planı alınır. Pedaqoji Ģuralar, metodbirləĢmələr, açıq dərslər və s. vasitəsilə onların Ģəxsi təhsilinə nəzarət

edilir.

Müəllimlərin ixtisasını və pedaqoji ustalığını artırmağın özünü ən çox doğrultmuĢ ənənəvi forması dayaq

məntəqələrində aparılan məĢğələlərdir. MəĢğələlər müəllimlərin ideya-siyasi, nəzəri və metodik hazırlıq

səviyyəsini yüksəltməkdə, uĢaqların təlim və tərbiyəsinin yeni, daha mükəmməl üsul və priyomlarına, ən yaxĢı

müəllim və tərbiyəçilərin iĢ təcrübəsinə yiyələnməkdə, elmin ən yeni nailiyyətləri ilə, pedaqoji və elmi-kütləvi

ədəbiyyatla tanıĢ olmaqda köməklik göstərməlidir.

Qabaqcıl məktəblərdə aparılacaq metodik iĢin planı tərtib edilərkən məktəbdaxili metodbirləĢmənin iĢinin

düzgün təĢkilinə xüsusi diqqət yetirilir. Çünki metodik iĢin mərkəzində duran metodbirləĢmələr, eyni zamanda,

müəllim və məktəb rəhbərlərinin iĢ təcrübəsinin yayılması üçün geniĢ imkan yaradır.

Direktor müavini qrafik üzrə müəllimlərin dayaq məntəqələrində iĢtirakını təĢkil edir.

Dayaq məntəqələrində həmfikirlər əsasən təlim-tərbiyə iĢinin baĢlıca problemləri, fənnin elmi-nəzəri və

metodik məsələləri, yeni elmi-metodik ədəbiyyat, pedaqoji jurnalların icmalları müzakirə olunur, geniĢ təcrübə

mübadiləsi aparılır. Bütün bunlarla yanaĢı, həmfikirlərin yığıncağında müxtəlif mövzularda mühazirələr oxunur;

ev tapĢırığının və yoxlama yazı iĢi dəftərlərinin vəziyyəti, sinif, fənn müəllimlərinin Ģagirdlərlə apardıqları

sinifdənxaric və məktəbdənkənar iĢlər təhlil edilir; açıq dərslər müzakirə olunur; fənnə aid dərnək, fakültativ

məĢğələ, olimpiada iĢləri, müəllimlərin Ģəxsi təhsil vəziyyəti nəzərdən keçirilir, müasir təlim metodlarından,

əyanilikdən, təlimin texniki vasitələrindən istifadə yolları müəyyənləĢdirilir.

Məktəbdə fikir verilən metodik iĢin ən təsirli formalarından biri də dərslərdə qarĢılıqlı iĢtirak etməkdir.

Hər bir müəllim ən azı il ərzində iki dəfə həmkarının dərsində iĢtirak edir. Dərsdən sonra geniĢ fikir mübadiləsi

aparılır.

Ġstər müəllimlərin elmi-nəzəri, pedaqoji və metodik hazırlığının artırılmasında, istərsə də məktəbdə təlimtərbiyənin

keyfiyyətinin yüksəldilməsində metodik iĢ mühüm rol oynayır. Bu cəhətdən dayaq məntəqələrinə

fikir mübadiləsi mərkəzi desək səhv etmərik.

Ümumiyyətlə, müasir dövrdə təlim və tərbiyənin keyfiyyətinin yüksəldilməsi məktəbdə metodik iĢin

təĢkili ilə qırılmaz surətdə bağlıdır. Metodik iĢin qabaqcıl təcrübə əsasında təĢkili təlim metodlarının

təkmilləĢdirilməsi yolunda baĢlıca vasitədir.

Məktəbdəki fənn komissiyalarında tez-tez təlim-tərbiyə iĢinin canlı məsələləri müzakirəsi vacibdir.

Təlimin məzmununa verilən yeni tələblərlə əlaqədar özünü doğrultmuĢ metod və priyomların tətbiqi fənn

komissiyalarının iĢinin baĢlıca məzmununu təĢkil etməlidir.

Açıq dərslər planlaĢdırılarkən uzun müddət pedaqoji fəaliyyət göstərən müəllimlərin iĢi ön plana çəkilir.

Belə dərslərə məntəqə metodbirləĢməsinin sədrləri, həmin fəndən dərs deyən müəllimlər, habelə qonĢu

məktəblərin müəllimləri də dəvət edilir. Həmin dərs cədvələ münasib vaxtda salındığından məktəbin ümumi iĢ

rejiminə təsir etmir.

Dərsə gənc müəllimlərin dəvət edilməsi də pedaqoji iĢin keyfiyyətini artırır. Açıq dərsin mövzusunu ya

fənn komissiyasının sədri, ya da müəllimin özü seçir.

Açıq dərs keçən müəllim ona ciddi hazırlaĢır. Dərsdə hansı üsul və priyomlardan, hansı texniki

vasitələrdən və əyani vəsaitdən istifadə ediləcəyi əvvəlcədən planlaĢdırılır. Məhz belə hazırlıqlı dərs nümunəsi

həqiqi dərs kimi keçilir və hamı bu iĢdən faydalanır.

Açıq dərsin müzakirəsi çoxsahəli və çətindir. DeyilmiĢ tənqidi qeydlər tutarlı, əssaslandırılmıĢ və elmi

cəhətdən sanballı olmalıdır ki, müzakirə sözçülüyə çevrilməsin. Tənqidi qeydlərin göstəriĢ halında verilməsi az

faydalı olar. Direktor müavini bu qeydləri göstəriĢ halında yox, metodik təklif xarakterində deyir. Müzakirə

zamanı son söz açıq dərsi aparan müəllimə verilir. Həmin çıxıĢda o, deyilmiĢ tənqidi qeydlərə cavab verir, nə

üçün bu dərsdə məhz baĢqa cür deyil, belə hərəkət etdiyini əsaslandırır. Dərsin planı, istifadə edilən materiallar

müzakirənin yekunlarına aid sənədlə bir yerə toplanır və məktəbin «metodiki guĢə»sində saxlanılır.

Bəzən açıq dərslərə qiymət verilməsini təklif edirlər. Lakin təcrübə göstərir ki, bu doğru deyil. Belə ki,

əvvəla açıq dərs pedaqoji təcrübəçinin dediyi sınaq dərsi deyil, ikincisi isə bu məsələ haqqında ayrıca qiymət

meyarı yoxdur.

Məktəbin metodik iĢləri sırasında gənc müəllimlərlə aparılan iĢin özünəməxsus yeri vardır. Gənc

mütəxəssisə ayrı-ayrı mövzuların tədrisi metodikası, pedaqogika elminin müasir nailiyyətlərindən istifadə

etmək, ümumiyyətlə, təlimin effektliliyini yüksəldən, Ģagirdlərin fəallığını artıran metod və priyomlar, paylama

və didaktik materiallardan istifadə etmək, proqramda nəzərdə tutulmuĢ praktik və laborator iĢlərin təĢkili və

aparılması haqqında ixtisaslı kömək edilməsi zəruridir.

Məktəbdə aparılan metodik iĢ çoxsahəlidir. Lakin biz onların