SUAL - İŞƏGÖTÜRƏN KİMLƏRin ƏMƏK MÜQAVİLƏSİNƏ XİTAM VERƏ BİLMƏZ ?

İşəgötürən kimlərin əmək müqaviləsinə xitam verə bilməz?

İşçi bir teqvim ayı qabaqcadan işegötüreni yazılı erizesi ile xeberdar etmekle emek müqavilesini leğv ede biler.

Əmek müqavilesine xitam verimesinin esasları ve qaydaları emek Mecellesi ile müeyyen edilib. Bakı Hüquq Merkezi (BHM)hüquq şirketinin hüquq meslehetçisi Perviz Hüseynov bildirib ki, emek müqavilesinin xitam olunmasının 6 esasından biri tereflerden (işçi ve ya işegötüren) birinin teşebbüsüdür.

İşçinin teşebbüsü ile emek müqavilesinin xitamı barede melumat veren Hüseynov qeyd edib ki, işçi bir teqvim ayı qabaqcadan işegötüreni yazılı erizesi ile xeberdar etmekle emek müqavilesini leğv ede biler.

Onun sözlerine göre, işçi erize verildiyi günden bir teqvim ayı bitdikden sonra işe çıxmamaq ve son haqq-hesabının aparılmasını teleb etmek hüququna malikdir. Bu halda işegötüren işçinin teleblerini yerine yetirmeye borcludur. Bezi hallarda işçi erizesinde gösterdiyi gün emek müqavilesi leğv edile biler, meselen, işçi yaşa, elilliye göre teqaüde çıxdıqda, tehsilini davam etdirmek üçün müvafiq tehsil müessisesine daxil olduqda, yeni yaşayış yerine köçdükde, başqa işegötürenle emek müqavilesi bağladıqda, seksual qısnamaya meruz qaldıqda ve qanunvericilikde nezerde tutulmuş diger hallarda.

Hüquqşünas bildirib ki, müqavilenin leğvi barede erize vermiş işçi xeberdarlıq müddeti bitenedek istediyi vaxt erizesini geri götüre ve ya onu etibarsız hesab etmek barede işegötürene yeni erize vere biler. Bu halda emek müqavilesi leğv edile bilmez. Qanunda bununla bağlı yalniz bir istisna halı nezerde tutulmuşdur. Bele ki, işegötüren hemin vezifeye yeni işçinin götürülmesi barede işçiye resmi qaydada yazılı xeberdarlıq etmişse, öz erizesi ile emek müqavilesi xitam olunmuş işçinin evvelki erizesini geri götürmek ve ya onu etibarsız hesab etmek barede edilen müracietinin hüquqi qüvvesi yoxdur.

Hüquqşünas qeyd edib ki, işçi mezuniyyet hüququndan istifade etmekle ona müvafiq iş iline göre mezuniyyetin verilmesi ve mezuniyyet müddetinin qurtardığı günden emek müqavilesinin leğv edilmesi xahişi ile işegötürene erize vere biler. İşçi mezuniyyet müddeti bitenedek emek müqavilesinin leğv edilmesi barede erizesini geri götüre biler. Bu halda işçinin xahişi temin edilmelidir.

Hüseynovun sözlerine göre, işegötüren terefinden zor işledilerek, hede-qorxu gelerek, yaxud her hansı başqa üsulla işçinin iradesinin eleyhine emek müqavilesini leğv etmeye onu mecbur etmek qadağandır. Hüquq meslehetçisi bildirib ki, işegötürenin teşebbüsü ile emek müqavilesine aşağıdakı hallarda xitam verilir: müessise leğv edildikde; işçilerin sayı ve ya ştatları ixtisar edildikde; peşekarlıq seviyyesinin, ixtisasının (peşesinin) kifayet derecede olmadığına göre işçinin tutduğu vezifeye uyğun gelmediyi barede attestasiya komissiyası terefinden müvafiq qerar qebul edildikde; işçi özünün emek funksiyasını ve ya emek müqavilesi üzre öhdeliklerini yerine yetirmedikde, yaxud emek vezifelerini kobud şekilde pozduqda; sınaq müddeti erzinde işçi özünü doğrultmadıqda; dövlet büdcesinden maliyyeleşen müessisenin işçisi çalışmanın yaş heddine çatdıqda.
Hüseynovun sözlerine göre, işegötüren terefinden emek müqavilesi leğv edilerken hökmen bezi zeruri şertleri ve qaydaları nezere almalıdır.

Vekilin sözlerine göre, işçinin emek müqavilesi üzre öhdeliklerini yerine yetirmemesi, yaxud emek vezifelerini kobud şekilde pozması esasına göre emek müqavilesinin leğv edilmesine bir şertle yol verilir ki, işçi qesden ve ya sehlenkarlıqla, etinasızlıqla emek funksiyasını, vezife borcunu yerine yetirmediyine göre müvafiq iş yerinde işin, istehsalın, emek ve icra intizamının normal ahengi pozulmuş olsun ve ya mülkiyyetçinin, işegötürenin, habele emek kollektivinin hüquqlarına ve qanunla qorunan menafelerine her hansı formada ziyan deymiş olsun.

“İşçilerin sayı azaldıqda ve ya ştatları ixtisar olunduqda işegötüren emek müqavilesini leğv etmezden azı iki ay evvel işçini resmi xeberdar etmelidir. Yaxud da xeberdarlıq müddeti evezine işçiye onun razılığı ile azı iki aylıq emek haqqını bir defeye ödemekle müvafiq esasla emek müqavilesine xitam vere biler. İşçilerin sayı azaldılarken ve ya ştatların ixtisarı heyata keçirilerken müeyyen vezifeler üzre emek funksiyasının icrası üçün teleb olunan ixtisasın (peşenin) ve peşekarlıq seviyyesinin daha yükseyine malik olan işçiler işde saxlanılır”, o deyib.

Hüseynov bildirib ki, qanunda bu halda bezi kateqoriya işçilerin üstünlük hüquqları tesbit olunmuşdur. Bele ki, işegötüren ixtisasları (peşeleri) ve ya peşekarlıq seviyyeleri eyni olduqda şehid ailesinin üzvleri, müharibe iştirakçıları, esger ve zabitlerin arvadları (erleri), öhdesinde iki ve daha çox 16 yaşınadek uşağı olanlar, hemin müessisede emek şikestliyi almış ve ya peşe xesteliyine tutulmuşlar, mecburi köçkün, onlara beraber tutulan şexs ve qaçqın statusu olan şexsler, kollektiv müqavilelerde ve ya emek müqavilelerinde nezerde tutulan diger şexslerin işde saxlanmasına üstünlük verir.

“Qanunvericilik işegötüren terefinden hamile, habele üç yaşınadek uşağı olan qadınların, üç yaşınadek uşağını tekbaşına böyüden kişilerin; yegane qazanc yeri işlediyi müessise olub mekteb yaşınadek uşağını tekbaşına böyüden; emek qabiliyyetini müveqqeti itiren işçilerin; işçinin şekerli diabetle ve ya dağınıq sklerozla xeste olması sebebine göre; hemkarlar ittifaqları teşkilatının ve ya her hansı siyasi partiyanın üzvü olması motivine göre; öhdesinde sağlamlıq imkanları mehdud 18 yaşınadek ve ya I qrup elil aile üzvü olan işçilerin; mezuniyyetde, ezamiyyetde olduğu vaxtda, habele kollektiv danışıqlarda iştirak etdiyi müddet erzinde işçilerin müessisenin leğv edilmesi hali istisna olmaqla, işegötürenin teşebbüsü ile emek müqavilesinin xitamını qadağan edir”, Hüseynov bildirib.
Hüseynov qeyd edib ki, işegötüren terefinden emek müqavilesine qanunvericilikle nezerde tutulmuş esaslardan yalnız biri ile xitam verile biler.

http://xeber.azeri.net/