MODELLƏŞDİRMƏ

MODELLƏŞDİRMƏ

Modelləşdirmə - ciddi problem qoyan hər hansı bir mücərrəd və ya uydurma hadisənin canlandırılması və bunun vasitəsilə prob­le­min həllidir. Bu hadisə çox zaman real həyatda baş verən ha­di­sə­nin sadələşdirilmiş lakin canlı nümunəsi olur. Problemi həll etmək üçün iştirakçılar həyatda və bu hadisədə rast gəldikləri müəyyən rol­ları ifa edirlər. Lakin rolların ifası tam sərbəstdir və onun nəti­cə­sində alınan problemin həllini heç kəs əvvəlcədən proqnozlaşdıra bil­mir. Nəticələr rolun ifasından asılıdır. Modelləşdirmə zamanı şa­gird­lərə bu rolun ifasında öz nöqteyi-nəzərindən çıxış etməyə icazə ve­rilir.

Məqsəd:

1.  Yaradıcı qabiliyyətləri və təxəyyülü inkişaf etdirmək üçün şagirdləri zəruri əsaslarla təchiz etmək;

2.  Cütlük şəklində öz baxışlarını və dəyərlərini müzakirə etmək üçün şagirdlərə sərbəst diskussiya təklif etmək;

3.  Şagirdləri problemi tapmağa və onu real həyatı modelləşdirən şəraitdə həll etməyə həvəsləndirmək;

4.  Şagirdlərə təhlil aparmaq və alternativ hərəkətləri qiymətləndirmək bacarığını aşılamaq;

5.  Şagirdləri ictimai və ya qrup fəaliyyətinin tərkib hissəsi olan qərarların qəbul edilməsi prosesinə cəlb etmək;

6.  Məşğələ ərzində qəbul edilmiş qərarlara yenidən baxmaq və təhlil etmək, habelə uydurma situasiyanı gerçək vəziyyətlə mü­qa­yisə etmək üçün şagirdlərə imkan yaratmaq.

Modelləşdirməni əyləncəli və maraqlı edən onun qeyri mü­əy­yən­liyi, məchulluğudur, çünki ən yaxşı halda da nəticələri qa­baq­ca­dan yalnız qismən müəyyən etmək olur. Məhz bu bilinməzlik əsl hə­yata daha çox oxşayır, onu daha çox xatırladır ki, bu da nəticələri qə­ti müəyyən edilmiş tamaşalar və ya oyunlarla müqayisədə mo­delləşdirmənin xeyrinə çox əsaslı dəlil ola bilər.

Alqoritm: 1. Şagirdlər qarşısında ciddi dilemma və problem qo­yulur. Onlara təklif olunur ki, bu problemi təklif edilmiş şəraitdə - si­nif yoldaşları ilə birlikdə həyatda rast gəlinən müəyyən rolları oy­namaqla həll etsinlər.

2. Hadisə bölünmüş rollar vasitəsilə inkişaf etdirilir. Beləliklə, si­nif bir növ miniatür və ciddi tamaşaya çevrilir. Modelləşdirmədə mü­əyyən mənada oyunun və tamaşanın bir çox cəhətləri müşahidə olu­nur. Lakin oyundan və həqiqi tamaşadan fərqli olaraq, modelləş­dir­mənin maraqlı cəhəti qeyri müəyyənlik faizinin yüksək ol­ma­sı­dır. Modelləşdirmə bu mənada sərbəstdir, belə ki, heç kəs əsl hə­qi­qət­də son nəticəni görə bilmir, heç kəs deyə bilməz ki, əhvalat nə ilə bi­­təcək, çünki son nəticə əsasən rolların necə oynanılacağından asılı olur. Modelləşdirmə yalnız eskizi, rolun qısa təsvirini təklif edir, ro­lun ifaçısı bu müxtəsər məlumata əsaslanaraq, öz həyat duyumunu ya­­rat­malı, öz nöqteyi-nəzərini inkişaf etdirməlidir.

3. Alınan tamaşanın müzakirəsi.

4. Nəticələrin çıxarılması və problemin həlli yollarının ümu­mi­ləşdirilməsi.

Şərtlər:

·  Mübahisə və diskussiyalar üçün mövzunu özündə daşıyan əh­­valat seçilməlidir;

·  Modelləşdirmə gerçək həyatı əks etdirən problem üzərində cəm­­­lənməlidir;

·  Mövzunu seçdikdən sonra bir neçə problemi müəyyən­ləş­dir­mək lazımdır, əks halda oyun maraqlı olmaması səbəbindən öz mə­na­­­sını itirər;

·  Oyun onun yerli şəraitə uyğunlaşdırılması, rolların ar­tırıl­ma­sı və ya ixtisar edilməsi, problemin əvəzlənməsi yolu ilə dəyişdirilə bi­­lər.

Vasitələr: Əvvəlcədən hazırlanmış hadisələrin misalları. Bu cür əhvalat, nümunələri cari reportajlarda və digər mənbələrdə tap­­maq olar.

Yarana biləcək problemlər:

·  Şagirdlər modelləşdirməyə başlayarkən, inanırlar ki, konkret məq­sədə nail ola biləcəklər, lakin çox vaxt başları oyuna qa­rış­dı­ğın­dan ilkin məqsədi unudur, qarşılarına yeni məqsədlər qoyurlar.

·  Rolların zəif oynanılacağı ehtimalı.

AUKSİON

Məqsəd:

1.  Cisim və hadisələrin xüsusiyyətlərini öyrənmək;

2.  Bilik və anlamanı müəyyənləşdirmək;

3.  Bilikləri aktuallaşdırmaq;

4.  Təhsil proseslərini inkişaf etdirmək;

5.  Qiymətləndirmə prosesini inkişaf etdirmək;

6.  Dinləmə mədəniyyətini inkişaf etdirmək.

(şagirdlərin keçmiş biliklərinin müəyyənləşdirilməsi, qaydala­rı izah etmək).

Alqoritm:

1.  Müəllim öyrənilən cisim və ya hadisəni müəyyən edir;

2.  Şagirdləri auksionun keçirilmə qaydaları haqqında təli­mat­lan­dırır:

·  Öyrənilən cisim və ya hadisənin xüsusiyyətlərini ardıcıl şə­kil­­də adlandırmaq

·  Hamı növbə ilə cisim və ya hadisə haqqında fikir söyləyir, hər bir fikirdən sonra 2 sayılır. Bu zaman başqa iştirakçı təklif verə bi­lər.

·  Sonda sonuncu təklif qalib sayılır (Axırıncı cavabı verən udur)

·  Fikirlər bir-birini təkrarlamamalıdır. Bunun üçün hamı bir-bi­ri­ni dinləyir.

Misal:

M: Lampanın xüsusiyyətlərini adlandırın!

Ş.:- İşıq saçır !

- Şüşə və metaldan düzəldilib !

- Üstünə vursan, səslənir !

- Formasına görə armuda oxşayır.

- Şəffafdır.

M.: Şəffafdır-bir, Şəffafdır-iki, və s.

Ş.: - Sınır

M.: Sınır-bir, sınır-iki, və s.

Şərtlər:

1.  İş forması-böyük qrupla;

2.  Auditoriyanın bilik səviyyəsi –cisim və ya hadisə haqqında mə­lu­matlıdır;

3.  Vaxt - 5-7 dəqiqə;

4.  Dərs tipi - ümumiləşdirici, yeni bilik verən;

5.  Dərs mərhələsi - motivasiya, nəticələrin çıxarılması;

Vasitələr: qonq, hədiyyə (müvafiqdirsə, əşyanın özü);

Yarana biləcək problemlər:

1.   Səs-küy,

2.   Mövzudan yayınmaq və yayındırmaq,

3.   Vaxtın uzanması,

4.   Təkrarlanma.